Επανεκκίνηση με προσδοκίες στο Κυπριακό

Ενθαρρυμένος από τα μηνύματα που έλαβε επιστρέφει από τις ΗΠΑ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας

Η Λευκωσία προσβλέπει σε στήριξη από τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Τζον Μπάιντεν, και επενδύει σε αλλαγή στάσης της Ουάσινγκτον έναντι της Κύπρου.

Έπειτα από ενάμιση χρόνο «ξηρασίας» εξαιτίας των πολιτικών διεργασιών στην Κύπρο (προεδρικές στη Δημοκρατία, «βουλευτικές» στα Κατεχόμενα), το Κυπριακό ξαναμπαίνει στη διεθνή ατζέντα, δυναμικά μεν, διαφοροποιημένα δε.
Στο περιθώριο της εβδομάδας της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ διεξήχθησαν πολλές συζητήσεις για το Κυπριακό, -εκ των οποίων οι περισσότερες μάλλον ποτέ δεν θα γίνουν γνωστές- με ζητούμενο όχι απλώς να ξεκινήσουν οι συνομιλίες, αλλά να διασφαλιστεί ότι η έναρξη θα θέτει το πρόβλημα σε τροχιά λύσης.
Εκτός των «συνήθων υπόπτων» (Κύπρος, Ελλάδα και Τουρκία) που έχουν το Κυπριακό στην κορυφή των θεμάτων συζήτησης των ηγετών τους με τον γ.γ. του ΟΗΕ, αυτή τη φορά ο Μπαν Κι Μουν το συζήτησε με την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και χώρες όπως η Σλοβακία, η Σουηδία κ.ά.
Την ίδια στιγμή ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, παραδεχόμενος με μία φράση ότι οι ισχυροί παίκτες στο Συμβούλιο Ασφαλείας «δεν είναι απλώς καλοί ακροατές αλλά προσπαθούν να κάνουν κάτι στο Κυπριακό», άφησε με την επόμενη φράση του ανοιχτό το πεδίο σε κάθε ενδεχόμενο και εικασία: «Επιτρέψτε μου να κρατήσω το στόμα μου κλειστό. Προσπαθούμε τα πάντα με στόχο να επιτύχουμε τη νέα δυναμική και ώθηση που ψάχνουμε για τις διαπραγματεύσεις. Γι’ αυτό οποιοδήποτε περαιτέρω σχόλιο δεν θα είναι τόσο υποβοηθητικό», είπε χαρακτηριστικά.

Τι άλλαξε στην ΟυάσινγκτονΗ νέα δυναμική που δημιουργείται οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων που έχουν ως απτό αποτέλεσμα τη σαφή διαφοροποίηση της στάσης της Ουάσινγκτον έναντι της Κύπρου. Για πρώτη φορά μάλιστα μέσα σ’ ένα μήνα, πέραν του Προέδρου και του υπουργού Εξωτερικών, δύο ακόμη υπουργοί γίνονται δεκτοί από τους Αμερικανούς ομολόγους τους. Την εβδομάδα που πέρασε είχαμε δύο συναντήσεις του υπουργού Εξωτερικών, Ιωάννη Κασουλίδη, αρχικά με την υφυπουργό Εξωτερικών, Βικτώρια Νούλαντ και τον βοηθό υφυπουργό για τα ενεργειακά Άμος Χότσταϊν και την επομένη με το Νο 2 του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Ουίλιαμ Μπερνς.
Στις επαφές διαφάνηκε ότι οι Αμερικανοί ενδιαφέρονται γισ τα σχέδια της Κύπρου προς εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων (ήδη ανακαλυφθέντων και μελλοντικών). Μεγάλες αμερικανικές εταιρείες (όπως η Χάλιμπαρτον) δείχνουν αποφασισμένες να εμπλακούν περισσότερο, ενώ η ήδη δραστηριοποιούμενη στην Κύπρο Noble ανοίγει δρόμους και δημιουργεί διασυνδέσεις για τη Λευκωσία. Μόλις πριν από ένα μήνα έγινε δεκτός από τον Αμερικανό υπουργό Ενέργειας ο Κύπριος ομόλογός του, Γιώργος Λακκοτρύπης, ενώ στις 4 Δεκεμβρίου θα γίνει δεκτός από τον Αμερικανό υπουργό Οικονομικών, Τζακ Λιου, ο Χάρης Γεωργιάδης.
Αν και πάντα οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουμε επιφυλακτικά τις κυβερνητικές διαρροές για το τι ελέχθη στην καθιερωμένη δεξίωση του Μπαράκ Ομπάμα προς τους επικεφαλής των αντιπροσωπειών που επισκέπτονται τη Γενική Συνέλευση, αυτή τη φορά φαίνεται πως όντως ελέχθησαν λίγα περισσότερα με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Κι ακόμη περισσότερα στη συνομιλία που είχαν για περισσότερα από 15 λεπτά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας με τον υπουργό Εξωτερικών, Τζον Κέρι.
Η Λευκωσία υποστηρίζει ότι εκείνο που κάνει τη διαφορά στη νέα προσέγγιση των Αμερικανών, πέραν των ενεργειακών, είναι η αναζήτηση κόμβων σταθερότητας στην περιοχή της Μεσογείου. Κι η Κύπρος υπό τη νέα κυβέρνηση του Προέδρου Αναστασιάδη που εξελέγη με το σύνθημα «ανήκωμεν εις την Δύσιν» δείχνει πρόθυμη να παίξει αυτό το ρόλο. Αν σ’ αυτά προσθέσουμε τις σχέσεις της Κύπρου με το Ισραήλ που περιλαμβάνουν και την Ελλάδα, το πολιτικό «σωσίβιο» που οι δύο χώρες μέλη της Ε.Ε. έριξαν στην Αίγυπτο και τέλος την αυξημένη αναξιοπιστία της Τουρκίας και του Ταγίπ Ερντογάν, συμπληρώνεται ένα μεγάλο κομμάτι του παζλ για την αλλαγή της στάσης των ΗΠΑ.
Το επόμενο στοιχείο σχετίζεται με τον ίδιο τον αντιπρόεδρο Τζο Μπάιντεν, ένθερμο και διαχρονικό φίλο της Ελλάδας, ο οποίος στη δεύτερη τετραετία της θητείας του έχει τα χέρια του περισσότερο ελεύθερα να αναλάβει πρωτοβουλίες στην εξωτερική πολιτική και σε θέματα που θα τον βοηθήσουν αν αποφασίσει να διεκδικήσει την προεδρία.
Η συνάντηση Μπάιντεν – Αναστασιάδη θεωρείτο από κυβερνητικές πηγές το σημαντικότερο γεγονός της επίσκεψης του Προέδρου της Δημοκρατίας στις ΗΠΑ. Παρότι υπάρχει σ’ αυτή και το στοιχείο της ενίσχυσης της εικόνας του Προέδρου Αναστασιάδη, φαίνεται πως με τη βοήθεια των ομογενών φίλων του κ. Μπάιντεν ο αντιπρόεδρος είναι διατεθειμένος αυτή τη φορά να κάνει κάτι για την Κύπρο.
Κάποιος ομογενής παράγοντας παρομοίασε τον Μπάιντεν με το «τζίνι» του λυχναριού, που θα εκπληρώσει κάποιες επιθυμίες (τουλάχιστον μία) στον τυχερό που θα το βρει. «Ελπίζω ότι θα ζητήσουμε κάτι που θα ανοίξει το δρόμο για τη λύση», είπε ο ίδιος. Η κυβέρνηση απ’ ό,τι φαίνεται, έχει σαν πρώτη επιθυμία το Βαρώσι.

Νέο κλίμα στον ΟΗΕ και πιέσεις για Βαρώσι
Η αλλαγή στην Ουάσινγκτον έχει αρχίσει να επιδρά και στη Γραμματεία του ΟΗΕ, οι οποία εμφανίζεται περισσότερο δεκτική στην πρόταση του Προέδρου Αναστασιάδη για μία μεγάλη χειρονομία από την Άγκυρα. Ωστόσο, η στάση του γ.γ. παραμένει ακόμη διφορούμενη, αφού σε ορισμένα ζητήματα η επιρροή του ειδικού του συμβούλου Αλεξάντερ Ντάουνερ είναι εμφανής.
Στη συνομιλία του Μπαν Κι Μουν με τον Τούρκο πρόεδρο Αμπντουλά Γκιουλ, ο γ.γ. τον πίεσε έντονα στο ζήτημα της αναγκαιότητας μιας γενναίας τουρκικής χειρονομίας, ως μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης, χωρίς να αποσπάσει σαφή υπόσχεση. Ωστόσο, φαίνεται ότι η διαδικασία οικοδόμησης εμπιστοσύνης έχει ήδη ξεκινήσει με διάφορους συμβολισμούς.
Ο πρώτος σχετίζονταν με την απόφαση Ελλάδας και Τουρκίας να βλέπουν τους διαπραγματευτές της Τ/κ και της Ε/κ κοινότητας αντίστοιχα. Ο διορισμός Ε/κ συνομιλητή αποτελεί προεκλογική δέσμευση του Προέδρου Αναστασιάδη, ωστόσο τη συμφωνία Ελλάδας – Τουρκίας φαίνεται να την παζάρεψε ο Αλεξάντερ Ντάουνερ στην Άγκυρα. Χαρακτηριστικές οι δηλώσεις Νταβούτογλου προς τον υπογράφοντα στη Νέα Υόρκη, που αποκαλύπτουν μέρος του παρασκηνίου.
«Τις τελευταίες 2-3 εβδομάδες ο Ντάουνερ μας επισκέφθηκε και αργότερα συναντήθηκα με τον αγαπητό συνάδελφο Ευ. Βενιζέλο τόσο στην Άγκυρα όσο και στη Νέα Υόρκη. Η συνάντησή μας ήταν πολύ επιτυχής και αποφασίσαμε να προσφέρουμε, να κάνουμε μια εισήγηση στις δύο πλευρές της Κύπρου ότι μπορεί να υπάρξουν αμοιβαίες επισκέψεις στην Άγκυρα και Αθήνα. Ευτυχώς, και οι δύο πλευρές το αποδέχθηκαν. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα για αποκατάσταση της εμπιστοσύνης».
Ωστόσο, στο θέμα των Βαρωσίων, ο Τούρκος ΥΠΕΞ αρνήθηκε κατηγορηματικά τη συζήτηση, αντιπροτείνοντας την άρση όλων των περιορισμών μεταξύ των εμπλεκομένων (Φινλανδική πρόταση χωρίς Βαρώσι).
Δεύτερος συμβολισμός ήταν ο θετικός τόνος των ομιλιών στη Γενική Συνέλευση του Προέδρου Γκιουλ και του Προέδρου Αναστασιάδη, που δεν δείχνει να ήταν σύμπτωση, αλλά αποτέλεσμα συζήτησης (ανάλογη με παρελθούσες μεταξύ Αθήνας – Άγκυρας για ΜΟΕ στο Αιγαίο) με στόχο τη δημιουργία νέου θετικού κλίματος.
Ο κ. Νταβούτογλου χαρακτήρισε αυτή την πρόοδο «ψυχολογικά αλλά και διαδικαστικά σημαντική. Κι βέβαια αυτό αντανακλάται στην ομιλία του Προέδρου Γκιουλ και του κ. Αναστασιάδη».
Πάντως, έστω κι αν ο Νταβούτογλου εκφράστηκε δημόσια κατά της πρότασης για το Βαρώσι, το ότι η αντίδραση άργησε τρεις εβδομάδες και έγινε σε δημόσιες δηλώσεις στον ΟΗΕ τρεις μέρες πριν από τη συνάντηση Έρογλου – Μπαν, δίνει ελπίδες ότι με αμερικανική «ενθάρρυνση» και μεγαλύτερη πίεση εκ μέρους των Ηνωμένων Εθνών (κι εδώ ο Ντάουνερ είναι εμπόδιο) η πρόταση μπορεί να μπει στο προσκήνιο μετά την έναρξη των συνομιλιών, αφού είναι σίγουρο πως ο συνομιλητής της πλευράς μας θα το εγείρει απευθείας στην Άγκυρα.

Παγόβουνο μεταξύ κυβέρνησης – Ντάουνερ
Ενώ ο γ.γ. του ΟΗΕ πιέζει την Άγκυρα για τη «χειρονομία», την ίδια στιγμή στα θέματα της προετοιμασίας παραμένει εγκλωβισμένος στις απόψεις του Ντάουνερ. Για παράδειγμα, στη συνάντηση με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο γ.γ. του διάβαζε τα talking points του ειδικού του συμβούλου, με τις συγκλίσεις Χριστόφια με Ταλάτ και Έρογλου. Η ελληνοκυπριακή ηγεσία έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο Αυστραλός πρώην υπουργός Εξωτερικών είναι εμπόδιο, όμως δεν κρίνει σκόπιμο να διακινδυνεύσει ρήξη μαζί του και με τον γ.γ., ούτε και να χαραμίσει «χάρες» για την απομάκρυνσή του, όταν δεν είναι σίγουρη ότι δεν θα τον διαδεχθεί χειρότερος. Έτσι, πέραν των «ευχών» να παραιτηθεί ιδία βουλήσει, η Λευκωσία ευελπιστεί πως ο διορισμός ισχυρού Ευρωπαίου συντονιστή με αναβαθμισμένο ρόλο κι οι ανάλογες κινήσεις από την Ουάσινγκτον θα τον περιορίσουν. Πάντως, στο θέμα του κοινού ανακοινωθέντος, η στάση του Ντάουνερ ήταν θετικά προσκείμενη στις απόψεις τις πλευράς μας, για επαναβεβαίωση των συμφωνιών και της βάσης λύσης του Κυπριακού, πριν από την έναρξη των διαπραγματεύσεων.
Στο θέμα της έναρξης των συνομιλιών τον Οκτώβριο, ο ίδιος το θεωρεί σημαντικό να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα –επικαλούμενος κι ότι αναφέρεται στο τελευταίο ψήφισμα του Σ.Α.– όμως ο γ.γ. δεν φαίνεται να επιμείνει, όσο υπάρχουν διαβουλεύσεις μεταξύ των διαπραγματευτών των δύο κοινοτήτων.

Ο Αλεξάντερ Ντάουνερ θα βρίσκεται στα τέλη της εβδομάδας στη Λευκωσία για χωριστές συναντήσεις με τους ηγέτες και να συμμετάσχει στις συνομιλίες Μαυρογιάννη – Ερτούγ. Επίσης θα επισκεφθεί την Αθήνα. Σύμφωνα με ελληνοκυπριακή πηγή, δεν προβλέπεται η έναρξη των επισκέψεων των Ε/κ και Τ/κ διαπραγματευτών σε Τουρκία και Ελλάδα αντίστοιχα πριν να υπάρξει συμφωνία για την έναρξη των συνομιλιών. Ωστόσο, στην επίσκεψη Ντάουνερ θα οριστικοποιηθεί το επίπεδο που θα γίνονται δεκτοί σε Αθήνα και Άγκυρα.

kathimerini